Қарағанды облысы Ақтоғай ауылынан шыққан қарапайым жігіт Зейнолла Байжасаров Ұлы Отан соғысының жеті майданынан – Орталық, Батыс, Калининдік, Сталинградтық, Воронеждік, 1-ші Украиналық және 1-ші Белорусьтік ұрыстан өткен. Ең шешуші шайқастарда Отанды қорғады.
Зейнолла Байжасаров соғысты өте жас кезінде қарсы алды. Ол 1939 жылдың күзінде Қызыл армияға шақырылды. Ұлы Отан соғысын сержант атағымен қарсы алды. Оның алғашқы жауынгерлік тағайындалуы алыс қазақ ауылының тумасы – атқыш-жылдам бомбалаушы радио операторы үшін ерекше болды. Соғыстың алғашқы күндерінде сержант Байжасаров жауынгерлік ұшулар жасап, алға жылжып келе жатқан фашистік әскерлердің колонналарын бомбалады. Алайда Зейнуллаға тек ауада ғана емес, жерде де соғысуға тура келді.
1941 жылдың жазындағы қатал шайқастарда ол қызмет еткен бөлімдер үлкен шығынға ұшырады. Байжасаров жаяу әскер бөлімшелерінде болып, жауды жаяу әскер қатарында ұруды жалғастырды. 1941 жылдың аяғында ол Мәскеуді қорғауға қатысты. Сол шайқастарда көрсеткен ерлік үшін жас сержант өзінің алғашқы жауынгерлік наградасымен – «Батылдық үшін» медалімен, сондай-ақ «Мәскеуді қорғағаны үшін» медалімен марапатталды.
Оның әскери жолының ерекше эпизоды – Батыс майданының арнайы жасағындағы қызмет. 1941–1942 жылдың қысында, соғыстың ең қиын кезеңінде, жау Мәскеуге қарай ұмтылған кезде, Байжасаров өз еркімен жаудың артына терең рейдтер жасау үшін құрылған арнайы отрядқа кірді. Шын мәнінде, бұл Қызыл армияның арнайы күштерінің алғашқы отрядтары болды, олар терминнің өзі пайда болғанға дейін құрылды.
Жеңіске жету жолындағы жеті майдан
Мәскеу маңындағы неміс әскерлері жеңілгеннен кейін Қызыл Армия шабуылға шықты, бірақ алда жаңа ауыр сынақтар болды. Байжасаров майдан шебінен кейін бір емес, бірнеше құраманы ауыстырды. Ұлы Отан соғысы жылдарында ол жеті майданда шайқасты: Орталық, Батыс, Калинин, Сталинград, Воронеж, 1-ші Украин және 1-ші Беларусь. Шын мәнінде, оның жауынгерлік жолы кеңес-герман майданындағы барлық негізгі соғыс театрларын қамтыды. 1942 жылдың жазы. Батыс майданының ерекше мақсаттағы отрядының үздік жауынгерлерінің қатарында Зейнулла офицерлік курстарға жіберіліп, кейін атқыштар бөлімдерінің құрамында соғысқан. 1942 жылы шілдеде Юхновтың жанында (Мәскеудің батысында) үмітсіз қорғаныс шайқастары басталды. Біздің кейіпкеріміз кіші лейтенант офицерлік атағын алды және 116-атқыштар дивизиясының 656-атқыштар полкінің взводын басқарды. Шайқастардың бірінде Шахово ауылында оның взводы жау басып алған елді мекенге бірінші болып кірді. Көшедегі шайқаста кіші лейтенант Байжасаров жеке батылдықтың үлгісін көрсетті, жаудың бес сарбазын жеке өзі жойды. Бұл жекпе-жек ауыр болды: Зейнулла ауыр соққыға жығылды, бірақ бөлім тапсырманы орындады. Осы ерлігі үшін оған Қызыл Жұлдыз ордені берілді.
Юхнов маңындағы шайқастардан кейін Байжасаров қызмет еткен 116-шы дивизия оңтүстікке қарай Сталинградқа көшірілді. Осы уақытқа дейін Зейнолла Сүлейменұлы атқыштар ротасының командиріне дейін көтерілді. Сталинград шайқасының отты қазанында ол тағы да алдыңғы қатарда болды. 1942 жылдың қазан айының соңы. Оның ротасына 110 белгісі бар биіктікте жаудың күшті дзотын (ұзақ мерзімді атыс нүктесі) басып иемденуге бұйрық берілді. Түнде лейтенант Байжасаровтың басшылығымен кеңес жауынгерлері бекініске жасырын кіріп, тез гранаталарды лақтырып, дзотты алды. Таңертең тапсырма орындалды. Бірақ Зейнулланың өзі кеудесіне ауыр оқ жарақатын алып, иық, жауырын сүйегі сынған. Оның бүкіл ротасынан тек төрт сарбаз тірі қалды, олардың өзі жарақаттанған. Жараланғанына және қан жоғалтқанына қарамастан, Байжасаров жекпе-жектен шықпады: бірнеше тірі қалған жауынгерлермен бірге ол күні бойы басып алынған дзотты ұстап тұрып, жаудың қатал қарсы шабуылдарына тойтарыс берді.
Сталинград үшін ол «Сталинградты қорғағаны үшін» лайықты медалін алды.
Ауыр жарақат оны бірнеше айға жарамсыз етті. Бірақ 1943 жылдың көктемінде ол тағы да майданға асығады, 1943 жылдың жазында Курск маңында неміс танк әскерлерінің шабуылын қабылдайды.
Байжасаров атақты Курск шайқасына генерал П. С. Рыбалко басқарған аты аңызға айналған 3-ші гвардиялық танк армиясының құрамында қатысады. Сол шайқастардың ортасында танк корпусының командирі генерал-майор М.Зинковичтің армия генералы Рыбалко үшін барлық бұйрықтарын шифрлау Байжасаровқа жеке сеніп тапсырылды. Осы шайқастардағы жеке ерлігі үшін Зейнолла Сүлейменұлы тағы бір «Батылдық үшін» медалімен марапатталды.
Аңызға айналған танк бригадасында
1944 жылға қарай майдан батысқа қарай жылжыды. Курск доғасы мен Украинаның сол жағалауы азат етілгеннен кейін Кеңес әскерлері Польша шегіне жетті. Осы кезеңде Зейнолла Байжасаров кезекті жараланғаннан кейін тағы да танк бөлімдердің құрамында болды. Ол танк байланысындағы батальонның байланыс бастығы қызметіне жіберілді. Осылайша оның аты аңызға айналған «Революциялық Моңғолия» 44-ші гвардиялық танк бригадасында қызмет етуінің жаңа кезеңі басталды. Байжасаров танкистермен бірге бүкіл Польшаны өтті. 1944 жылдың жазында 1-ші Украин майданының әскерлері Висла өзенің басып алып, поляк жеріндегі Сандомир көпіріне шықты. Осы ауыр шайқастарда Зейнулла Сүлейменұлы бригада қолбасшылығының бөлімшелермен үздіксіз байланысын қамтамасыз етті. Ол поляк қалаларын азат етуге қатысады. Украинаны азат етудің соңғы кезеңінде және поляк науқанында жауынгерлік міндеттерді тамаша орындағаны үшін Байжасаров II дәрежелі Отан соғысы орденімен марапатталды.
1945 жылдың басында 1-ші Беларусь майданының құрамында Байжасаров қызмет еткен гвардиялық танк бригадасы Висло-Одер операциясы кезінде батысқа қарай ағылды. 1945 жылдың қаңтарында Кеңес әскерлері Польша астанасы Варшаваны азат етті. Зейнолла Сүлейменұлы бұл күнді жауынгерлік сапта қарсы алып, «Варшаваны азат еткені үшін» медалімен марапатталды.
1945 жылдың көктемінде Берлин операциясына 44-ші гвардиялық танк бригадасы қатысты. Осы уақытқа дейін Байжасаров бригаданың байланыс бастығы қызметінде болды. Шын мәнінде, ол ең құпия бұйрықтарды жедел жеткізуге жауапты болды.
1945 жылғы 9 мамырды «Революциялық Моңғолия» танк бригадасының Берлинде кездестірді. Дәл сол жерде Зейнолла Байжасаров жеңілген Германияның қақ ортасында өзінің жауынгерлік жолын аяқтады. Ол Мәскеу қорғанысынан Берлинге шабуыл жасауға дейін барды. Берлин операциясына қатысқаны үшін Байжасаров «Берлинді алғаны үшін» медалімен марапатталды және ол барлық жеңімпаз майдангерлер сияқты «Германияны жеңгені үшін» медалімен марапатталды. Соғыстың әр кезеңі ол үшін жауынгерлік орденмен немесе медальмен белгіленді. Зейнулла Сүлейменұлының жеңісіне қосқан жеке үлесінің ауқымы зор.
Аманжол Зейноллаұлы Оразбаев, заң ғылымдарының кандидаты, ҚР ҰҚК запастағы полковнигі, «Әскери-патриоттық және іздестіру қозғалысы бірлестігі» РҚБ төрағасы
